Özgüven Nedir?

Özgüven, tüm insanlar için temel ve çok önemli bir duygusal gerekliliktir. Özgüven insanın kendisiyle barışÄ±k olması, kendini olduÄŸu gibi kabul etmesi yani olumlu benlik algısıdır. BaÃ…Ÿka bir deyiÃ…Ÿle, kendisi olmaktan memnun olması ve bunun sonucunda kendisi ve çevresiyle barışÄ±k olması demektir. Bu durum çocukta da aynıdır. Özgüven çocuÄŸun, kendisiyle ilgili olumlu düşüncelere sahip olması, kendisiyle gurur duyması anlamına gelir. Aynı zamanda yetiÃ…Ÿkinlerde olduÄŸu gibi çocuÄŸu sevgi dolu, çevresiyle barışÄ±k ve yaratıcı kılar.

Yapılan araÃ…Ÿtırmalara göre birbirlerini tamamlayan iki çeÃ…Ÿit özgüven olduÄŸu belirtilmektedir. Bunlardan ilki iç özgüven, ikincisi ise dıÅŸ özgüvendir. Bu kavramlar üzerinden kısaca geçmek istersek;
iç özgüven, bireyin kendisiyle barışÄ±k ve kendine dair olumlu duygular taÃ…ŸÃ„±masıdır. (Kendini sevme, kendini tanıma, kendine açık hedefler koyma, pozitif düşünme)  DıÅŸ özgüven ise, dıÅŸ dünyaya kendi kiÃ…ŸiliÄŸimiz ve özelliklerimizle barışÄ±k olduÄŸumuza dair verdiÄŸimiz yansımalardır. (Etkili iletiÃ…Ÿim, kendini iyi ifade edebilme, duygularını kontrol edebilme)

Özgüven Duygusu Nasıl geliÃ…Ÿir?

Ä°nsanda güven duygusu yaÃ…Ÿamın ilk yıllarında baÃ…Ÿlar. GeliÃ…Ÿimsel olarak baktığımızda bebeÄŸin 0-12 ay sonuna kadar olan dönem içinde güven ya da güvensizlik Ã…Ÿeklinde adlandırılan bir evreden geçtiÄŸi araÃ…Ÿtırmacılar tarafından ifade edilmektedir. Bu kuramı geliÃ…Ÿtiren araÃ…Ÿtırmacı Erikson’a göre de; doÄŸumdan sonraki ilk bir yıl içinde bebekler anne babalarıyla iliÃ…Ÿkilerinin sonucu ya temel güven duygusu kazanır ya da güvensizlik geliÃ…Ÿtirir. Temel güven yaÃ…Ÿamsal bir kiÃ…ŸiliÄŸin ve bir kimlik duygusunun temel yapısıdır. Daha açık bir ifadeyle temel güven duygusu diÄŸer kiÃ…Ÿilerin bizimle ilgili olumlu duyguları olduÄŸu, onlara inanabileceÄŸimiz, güvenebileceÄŸimiz, yardım alabileceÄŸimiz, diÄŸer kiÃ…Ÿilere baÄŸlanabileceÄŸimiz gibi olumlu düşüncelerin temelini oluÃ…Ÿturur. Güvensizlik ise diÄŸer kiÃ…Ÿilere karÃ…ŸÃ„± olumlu duygu ve düşünceler geliÃ…Ÿtirmeyi engeller ya da sınırlar. Bu temel yapı, bireyde uyumsuz ve normal dışÄ± davranıÅŸların kaynağı olarak kabul edilir.

YaÃ…Ÿamın ikinci ve üçüncü yıllarında ise çocuk özeklik ya da utanç ve Ã…ŸÃ¼phe olarak adlandırılan  bir evreden geçmektedir. Bu dönemde çocuk anne bağımlılığından uzaklaÃ…ŸÃ„±r, ayakları üzerinde durabilir ve her Ã…Ÿeyi keÃ…Ÿfetmeye çalışÄ±r. Anne baba, çocuÄŸun kendi kendine kontrol etme yeteneÄŸini olumlu yönde etkiler ve destek verirse çocuk özerklik içinde bir özgüven duygusu kazanır. Yani, çocuk çevresine karÃ…ŸÃ„± daha ilgili, duyarlı ve keÃ…Ÿfedici olarak davranır. Ancak, bu dönemde çocuk sürekli cezalandırılırsa ya da kızgınlık ifadeleri altında kalırsa ya da aÃ…ŸÃ„±rı koruyucu bir ebeveyn tarafından bağımsızlaÃ…Ÿmasına, keÃ…Ÿfetmesine izin verilmezse utanç hissederler ve kendi deÄŸerliliklerine yönelik Ã…ŸÃ¼phe yaÃ…Ÿarlar.

Bu kritik dönemde, aile içinde ve okul eÄŸitiminde aldığı mesajlar çok önemlidir. ÖrneÄŸin; aÃ…ŸÃ„±rı koruyucu bir bakıÅŸ açısıyla çocuÄŸuna yaklaÃ…Ÿan bir ebeveyn düşünelim. ÇocuÄŸuna daha düÅŸmeden “düÅŸersin”, salondaki cam vazoya dokunmadan “kırarsın”, çocuk sokakta koÃ…Ÿmadan “koÃ…Ÿma, hasta olursun” söylemlerinde bulunuyor. Bu mesajları alan çocuk, atılganlık eÄŸilimi ve sorunlarla yüzleÃ…Ÿme eÄŸilimi körelmiÃ…Ÿ bir çocuk ve yetiÃ…Ÿkin olabilir.   

Üç yaÃ…ŸÃ„±ndan sonra yaklaÃ…ŸÃ„±k 5 yaÃ…Ÿ sonuna kadar çocuklar, çevrelerindeki olayları anlamak için devamlı sorular sorar ve giriÃ…Ÿimlerde bulunurlar. (Örnek; Parktaki kaydırağın merdivenlerini yardımsız tırmanmaya çalıÅŸan çocukları görürüz bol bol).(Bir baÃ…Ÿka örnek de 4 yaÃ…ŸÃ„±ndaki bir çocuk sofraya çatal kaÃ…ŸÃ„±ÄŸÃ„±nı getirmeyi becerebilmesi)  Bu giriÃ…Ÿimleri sırasında çevrelerinden alacakları tepkilerde özgüven geliÃ…Ÿiminin temel taÃ…ŸÃ„±nı oluÃ…Ÿturan etmenlerden biridir.

Çocuklarda neden özgüven önemlidir?

Bireyin kendini iyi hissetmesi baÃ…Ÿarılı, dengeli ve zevk aldığı bir yaÃ…Ÿama sahip olup olamaması ile özgüvenin yüksekliÄŸi ya da güvensizlik duyguları paralel süreçlerdir.  YaÃ…Ÿamdan haz alabilmek için özgüvene ihtiyacımız vardır. Bu temel ihtiyacın karÃ…ŸÃ„±lanmaması hayatı çekilmez kılabilir. Özgüven yaÃ…Ÿamın ilk yıllarından itibaren yavaÃ…Ÿ yavaÃ…Ÿ geliÃ…Ÿen bir duygudur. Çocukluk döneminde bu duygunun geliÃ…Ÿmesine olanak tanınmaz, eksik bırakılırsa yetiÃ…Ÿkinlik döneminde telafi edilmesi mümkün olmayabilir.

Özgüvenli çocuklar geleceÄŸin özgüvenli yetiÃ…Ÿkinleri olacaktır. Bu sebepten aile içerisinde ve devam ettiÄŸi okul öncesi eÄŸitim kurumunda buraya kadar anlattığımız tüm noktalar göz önünde bulundurularak çocuÄŸa titizlikle ve bu konulara önem göstererek dikkat ederek davranılmalıdır. Çünkü özgüven sahibi olarak yetiÃ…Ÿtirilen çocuklarımız ileride; öÄŸrenme motivasyonları yüksek, güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olan, kendini olduÄŸu gibi kabul eden, hoÃ…Ÿgörülü, baÃ…Ÿarıyı da baÃ…Ÿarısızlığı da kendisini geliÃ…Ÿtirmek için fırsat olarak gören, karar verme ve problem çözme becerileri geliÃ…ŸmiÃ…Ÿ, özgüven sahibi bireyler olacaktır.

Tavsiyeler

1. ÇocuÄŸunuza dair olumlu duygularınızı dile getirmekten çekinmeyin. Onun aileniz için deÄŸerli bir birey olduÄŸunu hissettirin.

2. Siz fark etmeseniz de tüm davranıÅŸlarınızı izlediÄŸini unutmayın! Sizler onun hayatında temel modellersiniz. Olumlu geri bildirimleriniz, kendine olan güveninin artmasında oldukça büyük bir etkiye sahiptir.

3. Dünya üzerindeki her insan birbirinden farklıdır. Bu nedenle onu olumsuz olarak baÃ…Ÿka çocuklarla karÃ…ŸÃ„±laÃ…Ÿtırmanız, kıyaslamanız özgüvenine önemli darbeler indirir. Bunun yerine olumlu özellikleri ve yetenekleri ile farklılıkları üzerinde durun. Ayrıca, çocukların kendilerine ait geçmiÃ…Ÿ baÃ…Ÿarılı performanslarını kullanarak kendisiyle kıyaslayın.  Örn. Her geçen gün daha iyisin. Her gün bir öncekine göre daha iyi boyuyorsun.

4. Onu dinlemenin ciddiyetinin farkında olun! Sizin için çok basit gibi görünen bir durum onun iç dünyasında büyük fırtınalar yaratmakta olabilir. Onu dinlediÄŸinizi, içinde bulunduÄŸunuz zamanı ona ayırdığınızı hissettirin VE AYIRIN ! J

5. Okuldaki sosyal etkinlikleriyle ilgilenin.

6. Sizinle paylaÃ…Ÿtığı korkularını sabırla dinleyin ve onun yanında olduÄŸunuzu duygusal ve bedensel olarak hissettirin.( Korkuyla ilgili yapılacaklar örn gül) Onun korkularını küçümsemeyin, korkusunu anladığınızı belirtin. (bunda korkulacak ne var canım, bundan da korkulur mu demeyin)

7.ÇocuÄŸunuzun özgüveninin geliÃ…Ÿmesi için giriÃ…ŸimciliÄŸini destekleyin ve onu cesaretlendirin. Her hatasında hemen müdahale etmek yerine hatasını anlaması ve bunla yüzleÃ…Ÿmesi için bekleyin. Böylece sorunlarla baÃ…Ÿa çıkma becerisi de geliÃ…ŸmiÃ…Ÿ olacaktır.

8. Sevgiyi asla koÃ…Ÿullandırmayın. ÖrneÄŸin; böyle davranırsan seni sevmeyeceÄŸim, ben böyle kız istemem ben böyle çocuk istemem demek çocukta büyük bir endiÃ…Ÿe yaratacaktır. Onun kiÃ…ŸiliÄŸini deÄŸil davranışÄ±nı eleÃ…Ÿtirin.

9. Ona sık sık söz hakkı verin.

10. AÃ…ŸÃ„±rı eleÃ…Ÿtirici olmaktan ve yargılayıcı davranmaktan kaçının.

11. Hatalı davranıÅŸlarını konuÃ…Ÿarak uyarın. Olumsuz yerine olumluyu vurgulayın ve ona doÄŸru olanı anlatın. “Gürültü yapma!” yerine biraz daha alçak sesle konuÃ…Ÿ diyerek olumlu ifade kullanmıÅŸ olup böylece yapması gerekenleri de anlatmıÅŸ olursunuz.

12. YaÃ…ŸÃ„±na uygun sorumluluklar verin. Ne az sorumluk ne de çok.

13. BaÃ…Ÿkalıyla birlikteyken onu küçük düşürmeyin.

14. Ona birçok konudan söz edin. Çocukların kelime hazneleri bu Ã…Ÿekilde geliÃ…Ÿir. Böylece kendilerini doÄŸru Ã…Ÿekilde ifade etmenin yolunu da açmıÅŸ olursunuz.

15. “Sen olmasan …………………………. yapamazdık.” Ã…Ÿeklinde cümleler kurun.

16. Aile toplantılarında ve alacağınız kararlarda onun görüÅŸlerini de sorun.

17. Onu ev, okul ya da bulunduÄŸunuz sosyal çevrede takım çalıÅŸması gerektiren aktivitelere yönlendirin.

ÇocuÄŸa özgüven duygusunu kazandırırken aÃ…ŸÃ„±rıya kaçmamaya özen gösterilmelidir. Çünkü özgüven duygusunun fazla olması da çocuk için özgüven eksikliÄŸi kadar zarar verici bir durumdur. Ebeveynin yüksek beklentileri ve abartılmıÅŸ övgünün sonucunda ortaya çıkan aÃ…ŸÃ„±rı özgüven, bireyin kendini her konuda yeterli görmesine neden olur. Bu da beraberinde yanlıÅŸ kararları, saÄŸlıksız iliÃ…Ÿkileri getirir.

Özetle; ailesi, yakınları, öÄŸretmenleri ve arkadaÃ…Ÿları tarafından sevgi gören, gereksinim duyduÄŸu ilgi ve yakınlığı bulunan, fikirlerine deÄŸer verilip ve önemsenen, güven duyulan ve sorumluluk verilen, iyi yaptığı Ã…Ÿeyler için övülen, gurur duyulan, yaptığı hatalarda doÄŸruya uygun biçimde yönlendirilen ve sahip olduÄŸu özellikleriyle kabul edilen çocuÄŸun özgüveni geliÃ…Ÿir.

Psk. Elfide SüleymanoÄŸlu

Uzm. Psk. Gül KurtoÄŸlu CivaÃ…Ÿ